صفحه اول / گوناگون / نقش هنر در جشن نوروز

نقش هنر در جشن نوروز

نقش هنر در جشن های نوروزی

ایران کشوری باستانی دارای آئین‌های بی‌شمار که همیشه مردم در دل این آئین‌ها زندگی نموده‌اند و آنها را پاس داشته‌اند . هنرها در قالب آیین های گوناگون سوک و سور، نیایش ، شکر‌گزاری، و مانند این‌ها رخ می‌نمایند، و رسم و آیین هر اندازه فراگیرتر و بزرگتر باشد و هر اندازه با عرصه‌های گوناگون زندگی بیشتر پیوند بخورد، و با رابطه‌های انسان و محیط در عرصه‌های طبیعی، انسان ساخت، فراطبیعی بیشتر مربوط باشد،زمینه‌های بروز هنر، در آن بیشتر است و ظرفیت بیشتری برای بروز هنرها دارد.

هنر و نوروز

نوروز چنین بود، و چنین هست. نوروز، در سرزمین ما و  در تاریخ ما و در همه سرزمین‌هایی که مردمانش با ما تبار مشترک و جهان بینی و آیین های مشترک و همسان دارند و جشن آفرینش انسان و باز آفرینی طبیعت و جشن بزرگ شگفتگی و نوزایی بوده است و هنوز هم هست. در نوروز هر کس می‌خواهد تا آنجا که در توان دارد، در هر چیز و در هر کار بهترین‌ها را پدید آورد، و نیکی‌ها را در بهترین و زیباترین قالب و با بهتریم آرزوها، بنمایاند. و چنین بود که نوروز با زایش هنر توام شد. و چنین بود که هنرهایی از گونه نمایش، موسیقی، آواز، سخنوری، شعر ، سرود، نگارگری وهنرهای دستی، چه در سطح محلی و چه در سطح ملی در گستره جهان ایرانی همه از نوروز متاثر بودند و در کنش متقابل خود با نوروز، بر آن اثر داشته‌اند و در استمرار نوروز تا به زمانه ما، همچنان با آن همراهند و امروزه به شکل‌های جدید بروز می‌کنند مانند :

موسیقی‌های محلی و نواحی ، سفره‌آرایی و تزئین ، نمایش خیابانی (حاجی فیروز) ، اجراهای برنامه‌های طنز ، اکران فیلم‌های ویژه خصوصاً فیلم‌های کمدی ، پخش سریال‌ها و فیلم‌های کمیک از تلویزیون روایت داستان و افسانه‌ها کهن ایرانیان نمایشگاه‌های عکس و صنایع دستی و هنرهای تجسمی در این ایام در شکل‌گیری جشن‌های نوروزی نقش بسیار زیادی دارند که شادی را به خانه مردم در فصل رویش بهار می آورد زیرا هنر همراه با زیبایی است و از آنجا که شکل کلی طبیعت در فصل بهار به زیبایی می گراید و مردم با دیدن این زیبایی‌ها به خوشحالی می پردازند . جلوه دادن زیبایی این عید به هر شکل ممکن خود یک هنر است که ایرانیان برنامه‌های بسیار متنوع و زیبایی را از دوره کهن تا به امروز داشته‌اند. البته در طول دوران بعضی از آئین ها ی نوروزی تغییر نموده و شکل جدید تری به خود گرفته اند و بعضی هم بدست فراموشی سپرده شده‌اند .

حاجی فیروز

یکی از هنر‌هایی که توانسته افسانه‌ها ، اسطوره‌ها و آیین‌های ایرانی را حفظ نماید و به مردم معرفی کند هنر نمایش (تئاتر) است زیرا همین تئاتر ریشه در افسانه ها ، اسطوره‌ها و رقص‌های آیینی دارد تئاتر ایران هم خصوصا نمایش‌های آیینی توشه‌ای گران‌بها از همین افسانه‌ها ، اسطوره‌ها و آیین‌های باستانی است که فرهنگ، تمدن و تاریخ این سرزمین کهن را در خود حفظ کرده است . بخشی از هنر نمایش تئاتر خیابانی است که در ایام نوروز در قالب حاجی فیروز در خیابان‌ها مشاهده می‌کنیم .

شادی در نزد ایرانیان از درجه والای اهمیت برخوردار است. آن گونه که معتقدند خداوند در آفرینش پس از خلق آسمان وزمین، نشاط را نیز خلق کرد. این رتبه بندی بیانگر این واقعیت است که خداوند شادی را از شرایط زیستی انسان و لازمه ادامه حیات دانسته است. پس نوروز که روزهای شادی طبیعت است و باید با شادی و خنده آغاز شود تا خانواده در همه سال خنده بر لب و شاد باشد. اگر خانواده شاد نباشد، فرور های مهمان خانواده خانه را ترک می‌گویند و برکت از خانه گسیخته می شود. از این رو افرادی باشکل‌های خنده‌انگیز و سرودهای خوش و اجرای حرکات نمایشی و موزیکال شاد، خنده و شادی به خانه می‌آورند و با حرکات و آوازهای خود مردم خانه و کوچه و بازار را شادی می‌بخشیدند. او که فردی نیک سیرت و سیاه صورت است، حاجی فیروز خوانده می شود.

حاجی فیروز یک نوع نمایش خیابانی است که پیک شادی و نوید نوروز را به مردم را در آستانه فصل بهار اعلام می نماید.

نظر برخی محققان در مورد انتخاب و طراحی صورت و لباس حاجی فیروز است این است که رنگ صورت و پوشیدن لباس سرخ، یادآور سرخی خورشید است و نمادی از شکوفه های سرخ بهار که بر پیکره این سرما می‌نشیند و یک تحول عظیم طبیعی است. این که بهار را در میان سیاهی سرما ارمغان می آورد، و صورت سیاه شده وی نمادی از سیاهی سرمای زمستان است و حرکات و آواز خوانی او نیز دلیلی بر همین ادعا است. گویا این کار در قدیم به عهده غلامان سیاه بود که به علت طرز تلفظ ناقص و نامأنوس واژه‌ها و طبع شادی طلبشان، مردم را به خنده و شادی و امید وا می‌داشتند . آن طرازمندی بهاری به گونه ای در رنگ و ریخت «حاجی فیروز» به نمود آمده است. شب نشانی است از شب، زمستان و سرما که به پایان می‌رسند و به تفسیری دیگر می‌توان گفت که ما در حاجی فیروز به شیوه ای رازآلود و نمادین دو سوی بنیادین و ناگزیر را در هستی جهان و انسان می‌توانیم یافت کنیم . نیستی و هستی؛ مرگ و زندگی؛ پژمرگی و شکوفایی؛ زمستان و بهار.

سفره آرایی و تزئین

سفره آرایی ( سفره هفت سین ) و تزئین محتویات این سفره خود یک نوع هنر است که در نزد خانواده‌ها به زیبایی آراسته می‌شود. این سفره معمولاً چندساعت مانده به زمان تحویل سال نو آماده می‌شود . رنگ کردن تخم مرغ ، تزئین سبزه ها ، ماهی قرمز و …. همگی نمادهایی هستند که در این سفره چیده می شوند . البته به مرور زمان بعضی از این نمادها جابجا گردیده‌اند .

«سبزه» نماد شادابى و سرسبزى و نشانگر زندگى بشر و ، پیوند او با طبیعت است « سمنو » نماد زایش و بارورى گیاهان است و از جوانه هاى تازه رسیده گندم تهیه مى شود. « سنجد » نماد عشق و دلباختگى است و از مقدمات اصلى تولد و زایندگى. عده اى عقیده دارند که بوى برگ و شکوفه درخت سنجد محرک عشق است!

«سپند» به معنی « مقدس » که دورکننده بیماری ها و دافع چشم بد است.  سماق و سیر نماد چاشنى و محرک شادى در زندگى به شمار مى روند. اما غیر از این گیاهان و میوه هاى سفره نشین، خوان نوروزى اجزاى دیگرى هم داشته است: دراین میان « تخم مرغ » نماد زایش و آفرینش است و نشانه اى از نطفه و نژاد.

  «آینه» نماد روشنایى است و حتماً باید در بالاى سفره جاى بگیرد « آب و ماهى»  نشانه برکت در زندگى هستند.  ماهى به عنوان نشانه اسفندماه بر سفره گذاشته مى شود.، وجود قرآن بر سر سفره هفت « سین » برای راندن شیطان از محیط خانه است. چنانچه مسلمانان قرآن، زرتشتیان اوستا و کلیمیان تورات را بر بالاى سفره‌هایشان جاى مى‌دهند.

منبع:حوزه هنری

این را هم ببینید

در مورد مایکروفر چه میدانیم؟

در مورد مایکروفر چه میدانیم؟

مطالعات پژوهشگران دانشگاه منچستر اثبات کرد میزان دی اکسید کربن تولید شده در مایکروفر برابر با آلاینده های ایجاد شده توسط ۷ خودرو است.