نوآوری و برند سازی نیاز بازار صنایع دستی

 نوآوری و برند سازی نیاز بازار صنایع دستی
ساختار، طراحی و تشکیل یک صنعت دستی اگر چه به ظاهر اندکی پیچیدگی دارد اما همه این پیچیدگی‌ها با ذوق و هنر یک هنرمند در هم تنیده شده که برای آن از فرهنگ، منطقه، سنت‌ها و کمترین تجهیزات لازم کمک گرفته است.

روزنامه کسب وکار با انتشار گزارشی درباره صنایع دستی نوشت: مشتری صنایع دستی همیشه نه همه مردم، بلکه عمدتا کسانی هستند که آن را با ذوق و سلیقه خود همسو می‌دانند. با این حال صنایع دستی می‌تواند برای همه مردم از جنبه‌های مختلف جاذبه ایجاد کند.

گاهی برای تزئین، گاهی برای نشان دادن یک پوشش خاص یا نمایش یک هنر بومی اما موضوع قابل توجه در رابطه با صنایع دستی کم‌رنگ شدن این صنایع پس از ورود آثار و محصولات دنیای روز است. به گفته فعالان این حوزه، تمام هم و غم تولیدکنندگان صنایع دستی جذب مشتریان همیشگی و پایدار است که این هم در سایه تنوع‌بخشی به این محصولات و خلق نوآوری در آنها ایجاد می‌شود.

بنابراین در حال حاضر آنچه در مورد این صنایع به عنوان یک مساله می‌توان مطرح کرد، این است که صنایع دستی با وجود زیرساخت ۱۰۰۰ ساله‌‌ای که در کشور دارند، زمینه‌سازی خوبی برای رسیدن به توسعه پایدار و کارآفرینی، ارزآوری در حوزه صنایع دستی انجام نداده‌اند و بیشتر هنرمندان و صنعتگران به صورت سنتی عمل می‌کنند و کمتر به شیوه‌های جدید در عرضه و تولید محصولات و آثار هنری می‌پردازند.

صنایع دستی مشکل فروش دارند
ورود صنایع دستی به بازار و عرضه متناسب آن گاهی می‌تواند درصد فروش این تولیدات را چندین برابر سازد. برای مثال جشنواره‌های سنتی گاهی فروش این صنایع را تا بیش از ۱۵۰ درصد افزایش می‌دهد که این موضوع نشان از ضرورت تبلیغات و بازاریابی مناسب برای این محصولات دارد که به گفته کارشناسان، جای آن در بازار داخلی خالی است. از سوی دیگر ۷۰ درصد تولیدات این صنایع به دست زنان است که آنها نیز مشکل فروش دارند.

رکود در بازار صنایع دستی
رئیس اتحادیه فروشندگان اشیای قدیمی و صنایع دستی در این‌باره می‌گوید: بازار صنایع دستی با رکود شدید مواجه است و نیاز است که برای رونق بازار سلیقه‌شناسی و نوآوری اتفاق بیفتد و بازار مناسب برای این محصولات فراهم شود. سید محمد عبداللهی ‌گفت: در صنعت صنایع دستی رکود بسیار زیاد است و هنوز در زمینه فرهنگ‌سازی و جاذبه توریستی که به صنایع دستی مربوط می‌شود، کار زیادی نشده و نیاز است کسبه و جامعه را با این حوزه بیشتر آشنا کنیم.
وی ادامه داد: رکود اقتصادی موجود در بازار صنایع دستی بیشتر تبعات منفی‌اش را برای هنرمندان صنایع دستی داشته است. از سوی دیگر نیز آمارهای به دست آماده نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از توریست‌هایی که به ایران می‌آیند، توریست‌هایی نیستند که اجناس هنری گران بخرند، چرا که بیشترشان اشخاص بازنشسته و دانشجوها هستند؛ بنابراین این توریست‌ها از طبقه‌ای نیستند که در ایران هزینه چندانی کنند.

صنایع دستی برند‌سازی و استاندارد‌سازی نشدند
رئیس اتحادیه فروشندگان اشیای قدیمی و صنایع دستی تصریح کرد: مهم‌ترین مشکلات ما در زمینه صنایع دستی این است که کالاهای ساخته شده را استانداردسازی و برندسازی نکردیم و همچنین آثار هنری‌مان را آرشیوسازی نکردیم. متولیان صنایع دستی اگر می‌خواهند از هنرمندان صنایع دستی حمایت کنند و بازار صنایع دستی رونق پیدا کند، باید سلیقه‌شناسی صورت بگیرد؛ از سوی دیگر هم بازار مناسب برای فروش محصولات ایجاد شود.

واردات صنایع دستی بسیار کم شده است
عبداللهی همچنین درباره کالاهای وارداتی در بخش صنایع دستی گفت: در سال‌های قبل محصولات وارداتی صنایع دستی بیشتر بود اما در حال حاضر جزو کالاهای لوکس به حساب می‌آید که واردات آن بسیار کم شده است.

بیشتر کالاهای وارداتی که امروز در بازار وجود دارد، مربوط به گذشته است. برخی محصولات چوبی از کشورهای تایلند، پاکستان و هند وارد می‌شود و مجسمه‌های چینی و محصولات بلوری از چین وارد می‌شود اما با توجه به افزایش قیمت دلار و تعرفه‌های گمرکی خوشبختانه بازار جوابگوی ورود این کالاها نیست.

رئیس اتحادیه فروشندگان اشیای قدیمی و صنایع دستی همچنین عنوان کرد: بالا رفتن نرخ دلار روی قیمت‌ صنایع دستی داخلی تاثیر چندانی نداشته است. ناصر رهسپار، فعال حوزه صنایع دستی نیز در این رابطه به «کسب‌وکار» می‌گوید: صنایع دستی در بازار داخلی هم جایگاه خوبی دارد اما چند سالی است که نتوانسته به صورت پرشتاب حرکت کند و در سبد خانوارهای ایرانی حضور به‌هم رسانده و جایگاه خود را پیدا کند.

دومین نکته این است که در شرایط فعلی ارزآوری صنایع دستی باید کمک کند تا اقتصاد کشور و توانمندی هنر دست ایرانیان به همه دنیا معرفی شود. بنابراین صنایع دستی اول باید برای بازار داخلی و دوم برای رسیدن به بازارهای خارجی تلاش کند؛ تلاشی که البته به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر از شتاب افتاده است.

دسته ‌بندی؛ بزرگ ‌ترین مشکل صنایع دستی
وی با اشاره به اقداماتی که سایر کشور‌ها در رابطه با صنایع دستی انجام داده‌اند، توضیح می‌دهد: کشورهای دیگر تلاش کرده‌اند که معرف خوبی برای این آثار باشند که از جمله این تلاش‌ها برپایی نمایشگاه‌های متعدد صنایع دستی در کنار اماکن تاریخی و جاذبه‌های گردشگری و آموزش هنرمندان این عرصه جهت تولید صنایع دستی کاربردی است و همچنین نوآوری در این هنر و بسته‌بندی مناسب آن است اما این درحالیست که در کشور ما بزرگ‌ترین مشکلات صنایع دستی عدم بسته‌بندی مناسب و بازاریابی خوب و عدم حمایت از هنرمندان جهت شرکت در فستیوال‌های مهم صنایع دستی دنیاست که هنرمندان این صنعت در کشور ما استعداد اندک و توانایی کمی دارند.

هزینه‌ های نمایشگاه‌ های بین ‌المللی بالاست
از طرفی صنایع دستی از نظر مالی نیز قادر به حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی نیستند چون هزینه خیلی بالایی دارد. بنابراین در این رابطه دولت باید کمک خرج این صنعت باشد. این هنرمند صنایع دستی می‌گوید: اگر آموزش‌های لازم جهت بسته‌بندی مناسب ارائه شود و از طرفی هنرمندان نیز مورد حمایت قرار بگیرند به گونه‌ای که بتوانند در بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های دنیا شرکت کنند، به راحتی می‌توانند بازاریابی مناسب و درخششی خیره‌کننده داشته باشند.

برای مثال بسیاری از هنرمندان صنایع دستی در این بازارها و فستیوال‌ها توانسته‌اند مشتریان خوبی پیدا کنند. برای مثال من در همین فستیوال‌ها ۱۰ سال است که با کشورهای هند، چین، تایلند و کشورهای آفریقایی رقابت می‌کنم و سعی کرده‌ام به تولیدات صنایع دستی استان هرمزگان و جنوب کشور سروسامانی ببخشم.

ضرورت تشویق بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در صنایع دستی
رهسپار می‌گوید: اگر دولت بتواند شرایطی مهیا کند که بخش خصوصی تشویق شود و در زمینه صنایع دستی سرمایه‌گذاری خوبی داشته باشد و از سوی مسئولان حمایت بیشتری از هنرمندان صورت بگیرد مانند حمایت بیمه‌ای، ایجاد بازارچه‌های دائمی در استان‌ها و اعزام هنرمندان به جشنواره‌های خارجی، خرید بخشی از تولیدات هنرمندان در جهت اعطای هدایایی که در ادارات به کارکنان داده می‌شود و دادن بن خرید برای صنایع دستی در این رابطه بسیار اثرگذار است.

یک مورد دیگر این است که دولت بودجه‌ای به معاونت صنایع دستی استان‌ها اختصاص بدهد که هر ساله هنرمندان نخبه هر استان بتوانند در کشورهای همسایه شرکت کنند یا به صورت تعاونی کارهای‌شان را بفرستند تا هزینه‌های آنها نیز تقلیل پیدا کند.

اگر امکان فروش مهیا شود، چه در بازار داخلی و چه خارجی و درآمدی عاید هنرمندان روستا شود، این یعنی یک نوع کارآفرینی. البته ایجاد تعاونی روستایی و بازارچه‌های مرزی هفتگی و بازارچه فروش دائمی هم می‌تواند راهگشا باشد ولی به نظر من فعلا صادرات صنایع دستی بهترین شیوه درآمدزایی برای آن است.